Psycholgische veiligheid, wat speelt er echt?

 Psychologische veiligheid? Wat speelt er echt?

Psychologische veiligheid: wat is dat ook al weer? het is de veiligheid om fouten te kunnen maken zonder direct af te worden geserveerd, de veiligheid om ook een afwijkende mening te mogen geven en toch niet voor gek te worden verklaard, het gevoel te hebben dat je erbij hoort, dat er naar je geluisterd wordt. Het is de basis voor teamwork. En als het er niet is? Dan het recept voor een nare teamsfeer, slechtere productiviteit en uiteindelijk veel verloop en verzuim.

Nu kun je een keuze maken. Ofwel je verzandt met elkaar in de "ïk voel me hier niet veilig" drama-driehoek. en met een beetje pech maak je het niet concreet en beland je ook nog eens samen bij HR en is het circus compleet (afgezien van echt grensoverschrijdende situaties natuurlijk!) Of je accepteert dat het niet veilig voelen een resultante is van verschillende factoren die samen eraan bijdragen dat je binnen een team je soms inderdaad niet veilig voelt.  Daar is niks vaags aan in mijn ogen.  Want hoera, het is direct zichtbaar in de interactie van teamleden. En om Cruijff te citeren: Je ziet het als je het door hebt. Het enige wat je ervoor hoeft te doen, is nieuwsgierig observeren en opmerken. Dan zie je hoe sommige teamleden meer te zeggen hebben dan anderen, sommigen niet serieus genomen worden, en hoe bedreigende of kwetsbare teamleden subtiel en ook minder subtiel uitgesloten worden uit de groep. Toch zie ik in de praktijk dat teams en hun managers er vaak omheen blijven draaien. Waarom blijven we zo vaag? Ik denk (aanname..) dat het met lef te maken omdat je niet weet wat het je oplevert (of schaadt..) als je de doos van Pandora opent. En dan bedoel ik niet het lef van een individueel teamlid om zich uit te spreken. Al is dat al heel mooi en vooral moedig. Ik bedoel het lef en het inzicht om samen te (h)erkennen wat de onveiligheid echt in stand houdt. Bijvoorbeeld vage rollen en verwachtingen, het gevoel de verantwoordelijkheid helemaal alleen te moeten dragen als team(lid) ,  ambigue communicatie (bij ons mag je alles zeggen, tot je merkt dat dat niet geldt voor kritiek), het gevoel van onvermogen ( maar wij mogen niet falen).  Het wordt dan vaak pijnlijk zichtbaar waar het hem echt in zit.  En vaak vinden we dat beschamend. 

Een voorbeeld: een team begeleidt een bewoner met dementie. Deze meneer is erg snel agressief, gaat schreeuwen en dreigt dan een stoel door het (gelukkig onbreekbare raam) te gooien.  Dat heeft impact. Andere bewoners worden bang en ook de teamleden raken van slag. De teamleden doen hun best, maar wat ze ook doen, meneer blijft snel agressief.  Je zou verwachten dat ze in het  teamoverleg nu elkaar vragen: hoe nu verder? wie heeft er nog een idee? en naar elkaar luisteren. Dat doen ze niet. Dit team stelt elkaar (nog) geen vragen en ze luisteren ook slecht naar elkaar.  Wat doen ze wel? Ze weten het allemaal beter, althans zo lijkt het. Het ene idee wordt direct overtroefd met een ander idee, maar alle ideeen worden verworpen. Dit doen de teamleden die letterlijk veel te zeggen hebben. Een paar andere teamleden haken af: "ik hoor het wel wat we nu weer met meneer gaan proberen" . En er zijn er ook een paar die stelselmatig genegeerd, of op een niet subtiele manier gebagatelliseerd worden ("het is wel duidelijk dat jij niet uit deze sector komt dat je zo'n idee hebt...). Er zit veel emotie op de begeleiding van deze meneer.  De emotie is de toegang tot wat er feitelijk onder het wateroppervlak speelt. Vraag: "Wat maakt jullie nu zo emotioneel?" "Ja straks gebeurt het echt dat hij met stoelen gaat gooien en ook bewoners bezeert en dan hebben wij het gedaan!"  "Wij zijn verantwoordeljjk!" "Wij moeten toch weten hoe we meneer moeten begeleiden".

Kortom: een veelzeggend deel van het team heeft het gevoel dat zij het moeten weten en dat een verkeerde aanpak betekent dat je daarop aangesproken kunt worden. Het gaat dus niet alleen om onveiligheid in de interactie, maar ook over verantwoordelijkheid en angst om te falen en misschien zelfs de angst om je baan te verliezen. Desgevraagd geven ze aan dat het ze stress geeft en dan is er geen ruimte voor andere ideeen en worden we niet zo aardig voor elkaar. Het meerendeel herkent het. De laatste jaren zijn de bewoners steeds complexer geworden en dat maakt dat het stress-niveau hoger is geworden. 

Door met deze thema's aan de slag te gaan, vergroot je aanzienlijk de kans dat ook de interactie daarna meer 'open" wordt en er ruimte ontstaat om ook echt te luisteren naar wat anderen te zeggen hebben.